Geçen yıl mayıs seçimlerinin öncesi ile sonrasının ekonomi politikalarının radikal şekilde farklılaşması, yerel seçimlerin ardından olabileceklere dair kaygıları artırıyor. Mayıs 2023 seçimleri öncesinde düşük faiz, düşük kur, ücret zamları ve bazı hizmetlerde indirim politikaları uygulanırken, seçimin hemen ardından faiz ve kur şoku ile zam yağmuruna imza atılması, hafızalardaki tazeliğini koruyor. Uzmanlar, 1 Nisan’dan itibaren kamunun yönettiği ve yönlendirdiği kalemlerde zam bekliyor. Çaydan elektriğe, doğalgazdan geçiş ücretlerine kadar birçok kalemde fiyat artışları bekleniyor.
Mayıs seçimleri sonrasında yaşananları hatırlatan uzmanlar, yerel seçim sonrasında da yeni bir “acı reçete”nin sunulabileceğine dikkat çekiyor. Çünkü Merkezi yönetim bütçesi adeta alarm veriyor. Ocak ayı mali verilerine göre, devletin bütçe giderleri 767,9 milyar lira oldu. Bu giderlerin 646,9 milyar lirası faiz dışı giderlerden oluşuyor. Aynı dönemde bütçe gelirleri 617,2 milyar lira olarak gerçekleşti, vergi gelirleri 517,2 milyar TL’yi buldu. Merkezi yönetim bütçesi ocakta 150,7 milyar lira ile geçen yılın aynı ayındakinden yüzde 367,5 daha fazla açık verdi. Faiz dışı denge ise negatif 29,6 milyar TL. 1 yıl içinde ödenmesi gereken dış borç miktarı 226,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
“1 Nisan şakası olarak algılamayın”
Türkiye sadece Ocak ayında faize 121 milyar lira ödedi. Ekonomi gazetesi yazarı Şeref Oğuz, bir ayda faize ödenen bu miktarın ekonomi için ne olduğunu yazdı. Borsa İstanbul’da halka açık 119 şirketin piyasa değeri 121 milyar lira olduğuna dikkat çeken Oğuz, yazısında “Yani biz 119 şirketin toplam piyasa değeri kadar faiz ödüyoruz. Arçelik’in piyasa değeri 106 milyar TL, İskenderun Demir Çelik’in piyasa değeri 119 milyar TL. Ülkemizde önemli yere sahip şirketlerimizin toplam büyüklüğü kadar faiz ödüyoruz.” dedi.
Bütçe açığının “kayıp 90’lı yılları hatırlatır notaya” geldiğini belirten Oğuz, seçim sonrasında yeni vergilerin alınabileceğine işaret ederek, “Hükümet ne zaman paraya sıkışsa, vergilerle oynar. Kasa tamtakır olmuştur, itibardan tasarruf edilemeyeceğine(!) göre, vatandaşa gidilir; ‘pamuk eller cebe’ denir. Allah ne verdiyse, kazansan da kazanmasan da senden para talep edilir. Zira gayya kuyusu gibi harcamalar için para gerekiyordur. Şimdi de kasada para yok. Bütçe açığının en büyük gider kalemi; faiz ödemeleri… Yandaş candaş taş mı yesin? Para yoksa vergi ne güne duruyor? 1 Nisan sonrası vatandaşa “sımsıkı para programı” yetmezmiş gibi peşin vergi ile gelirlerse sakın bunu “galiba 1 Nisan şakası” algılamayın, ödeyiverin(!) Misal zaten duble hale getirilen Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) yılda 2 kez almaya devamla kalmayıp her 4 ayda bir veya her 3 ayda bir (yani yılda 3 veya 4 kez) alınacak hale getirilebilecek. Yetmiyor, silindir hacmi 1600 cc’den yukarı her araç için “silindir vergisi” ihdas edilebilecek. Yetti mi? Ne gezer? Daha sırada birden fazla evi olanlardan alınacak ekstra konut vergisi var ki evlere şenlik. Bitmedi daha… KDV ve ÖTV’de her mal ve hizmet grubu için (gıda dâhil) yukarı doğru tırmandırılacak oranlar söz konusu… Temel KDV’nin %25’lere dayandırılması bile tasarlanan seçenekler arasında yer alıyor.” ifadelerine yer verdi.
“Yaşananlar yeni zamları işaret ediyor”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, seçim sonrası bütçe açığının vergilerle kapatılma ihtimalini, geçmişte yaşanan örneklerle desteklendiğini belirtti. 10Haber’den Nuray Tarhan’ın sorularını yanıtlayan Kozanoğlu, mayıs seçimleri öncesinde ertelenen vergilerin ve baskılanan fiyatların seçimin ardından serbest bırakılmasıyla döviz kuru ve enflasyonun sıçrama yaptığını kaydetti. Kozanoğlu, “Ben yerel seçimler sonrası bu kadar keskin olmamakla birlikte yeni zam ve vergi artışlarının gündeme gelebileceğini düşünüyorum.”
“Zam ve vergi artışlarına hazır olun”
Ekonomist Şenol Babuşcu, yerel seçimlerin ardından yurttaşı bekleyen zamları, vergi artışlarını ve yeni vergileri tek tek sıraladı. Babuşcu, uzun zamandır sinyalleri verilen kredi kartlarına yapılacak düzenlemeleri X hesabından paylaştı. Şenol Babuşcu, seçimin ardından, doğalgaz, elektrik, şehir içi ulaşım, hızlı tren, köprü ve otoyollar ile her türlü gıda ürünlerine zam geleceğini kaydetti. Vergi artışlarının da olabileceğine dikkat çeken Babuşcu, ÖTV, emlak vergisi, kurumlar vergisi, gelir vergisi, gelir vergisi stopajı, harçlar ve para cezalarının artacağını kaydetti. Babuşcu, servet ve gayrimenkul vergisi gibi yeni vergilerinde alınabileceğine işaret etti.
“Borsada ve faizde uygulanan vergi avantajlarının kısmen azaltılacağı ve özellikle kripto paralar dahil bazı finansal enstrümanlardan elde edilen gelirlerden vergi alınmaya başlanacağı” öngörüsünde bulunan Batı, gayrimenkul alım-satım kazançlarında gerçek bedel uygulamasına geçilmesinin, yani gerçek satış bedelinin ekspertiz raporuyla tespit edilip bunun üzerinden harç ve vergilerin alınmasının gündeme gelebileceğini belirtiyor.
Kısa vadeli dış borçta rekor
TCMB verilerine göre, 2023 Aralık sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 226,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Söz konusu stokun 18,5 milyar dolarlık kısmı, Türkiye’de yerleşik bankaların ve özel sektörün yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluştu. Borçlu bazında değerlendirildiğinde, toplam stok içinde kamu sektörünün yüzde 20,6, Merkez Bankası’nın yüzde 20,5, özel sektörün ise yüzde 58,9 oranında paya sahip olduğu gözlendi.
Yıl sonu dolar beklentisi 40 TL
Merkez Bankası anketi: Dolar, şubat sonunda 31 lirayı geçecek
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), reel ve finansal sektör temsilcileri ile profesyonellerden oluşan 68 katılımcıyla gerçekleştirdiği şubat ayı Piyasa Katılımcıları Anketi’nde yıl sonu dolar/TL beklentisi 40,02 olurken, 12 ay sonrası dolar/TL beklentisi 40,63’ten 41,15’e yükseldi. Anket katılımcıların Şubat ayı sonunda ABD Dolar/TL beklentisi ise 31.15 TL oldu.