İsrail ile İran arasında gerilim devam ederken Türkiye’ye tüm dünyanın şaşkınlıkla izlediği bir ziyaret yapıldı; üç oğlu ve torunları Gazze’de İsrail tarafından öldürülen HAMAS’ın siyasi lideri İsmail Haniye, 20 Nisan 2024’de, İstanbul’da, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Dolmabahçe Sarayındaki çalışma ofisinde ağırlandı.
Görüşmeler basına kapalı olduğu için yapılan açıklamalarda, üç konunun ele alındığı, bunların insani yardımların Gazze’ye kesintisiz ulaştırılması, İsrail’in Gazze’ye saldırıları ve bölgede kalıcı, adil barışın sağlanması oldu. Görüşmeden sızan bilgilerde ise HAMAS ve Fetih Grupları arasında uzlaşmanın sağlanması ve ateşkes konularının ele alındığı belirtildi.
HAMAS liderinin İstanbul ziyaretinin kamuoyunda tartışılan en önemli kısmı Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın 17 Nisan 2024’de, AKP Grup Toplantısında yaptığı konuşmada, HAMAS’ı Kuvay-ı Milliye’ye benzetmesi ve Haniye’yi de “Filistin davasının lideri” olarak tanımlaması olmuştur. HAMAS, Batı ve ABD tarafından bir terör örgütü olarak görülmektedir. İki devletli çözüm için Batı ve ABD’nin endişesi HAMAS’ın terör örgütü olarak tanımlanmasından gelmektedir.
Yandaş basında, HAMAS’ın Katar’dan İstanbul’a taşınacağı şeklindeki rivayetlere en açık yanıtı, Cumhurbaşkanı Erdoğan böyle bir durumun söz konusu olmadığını açıklayarak vermiştir.
Dışişleri Bakanı Fidan’ın, HAMAS yetkilileri ile yaptığı görüşmeye atıfta bulunarak Filistin Devletinin kurulmasıyla birlikte örgütün silahlı kanadının kaldırılacağını açıklaması önemli. Ancak bu konuda HAMAS’a güvenilebilir mi? Batının bu konuda ikna olması için kuvvetli güvenceler gerekiyor. Kassam Tugayları başı Ubeyde’nin sonuç kısmında belirttiğim 24 Nisandaki açıklaması Batının endişelerini haklı çıkaracak cinsten.
Başta Ürdün olmak üzere bazı Arap ülkeleri ya tarafsız ya da İsrail yanında yer aldılar. Bunun başlıca nedenleri arasında bu ülkelerdeki Filistin nüfusunun fazla oluşu ve savaşa dahil olunması halinde örneğin Ürdün gibi dağılma korkusu yaşamalarıdır. Filistinliler özellikle 1967’den sonra daha güvenli gördükleri bölge ülkelerine göç etmişlerdir. Yüksek öğrenimli Filistinliler Arap Devletlerinde üst kademelere gelmiş yönetici, idareci kadrolarında yer almışlardır. Ürdün’ün medyatik Kraliçesi Raniya da Filistinlidir
Erdoğan’ın Irak ziyareti
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 Nisan 2024’de Irak’a büyük bir heyetle yaptığı günübirlik ziyaret, sonuçları bakımından önemli bir ziyarettir. Erdoğan’ın Bağdat’tan sonra Irak Kürdistan Bölgesinin (IKBY) başkenti Erbil’i ziyareti, bir ilki teşkil ediyor. Irak ziyareti sırasında imzalanan 26 belgeden en önemli üçü, Türkiye’nin güvenlik beklentilerini karşılayacak Stratejik Ortaklık Belgesi (bu belge ile Ortak Harekat Merkezi kurularak Türkiye’ye yönelik terör örgütü PKK’nın özellikle Süleymaniye ve Asos’daki KYB ile birlikte güçlenmesinin önünü kesmek) , Kalkınma Yolu Projesi ile su ve enerji alanında işbirliği.
Türk ve Iraklı yetkililerin 19 Ocak 2024’de, Ankara’da yaptıkları görüşmeler ardından ilk kez açıklanan Ortak Sonuç Bildirisinde, Irak tarafı PKK’yı Irak’ta “yasaklı örgüt” olarak kabul etmiştir. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in önümüzdeki yaz aylarında Kuzey Irak’ta da süren Pençe Kilit harekatının sona ereceğini açıklaması Ortak Harekat Merkezinin önemini daha da arttırıyor.
Irak için Avrupa ve dış dünyaya açılma kapısı olarak da görülen “Kalkınma Yolu Projesi” Irak’ın çok önem verdiği bir proje. Zira 1200 km’lik demiryolu projesi, Irak’ın Basra Körfezindeki Fav limanından Türkiye’ye uzanan önemli bir ticaret yolu olacak. Kalkınma Yolu Projesinin gerçekleştirilmesi için PKK terör örgütünün bu projeyi Kerkük- Yumurtalık Petrol Boru Hattında yaptığı gibi sabote etmemesi gerekiyor. Irak kendi çıkarını da düşünerek mi PKK’yı “yasaklı örgüt” olarak açıkca ilan etti. Bu sorunun cevabı tabii ki evet.
Kalkınma Yolu Projesi, geçtiğimiz yıl Eylül 2023’de Yeni Delhi’de yapılan G 20 Zirvesinde kabul edilen ve Türkiye’yi dışlayan Hindistan Başbakanı N. Modi’nin kendi seçimleri için kullanmak istediği IMEC ( Hindistan Orta Doğu ve Avrupa Ekonomik Koridoru) Projesine karşı bir cevap niteliğindedir. Kalkınma Yolu Projesi, uygulanabilirliği bakımından ÇHC’nin bir tür İpek Yolu Projesi sayılan “Bir Kuşak Bir Yol Projesi”‘nin de pabucunu dama atacak cinsten.2030’da faaliyete geçecek bu Yolun finansmanı, Körfez ülkeleri tarafından karşılanacak.
Irak’ın onayını almadan Kürt Bölgesinden Yumurtalık -Kerkük Boru Hattı aracılığı ile petrol alan Türkiye’yi şikayet eden Irak, Uluslararası Tahkim Mahkemesine başvurmuş, petrol akışını durdurmuş ve Mahkeme, Mart 2023’de, Türkiye’nin Irak yönetimine 1,4 milyar Dolar ödemesine karar vermişti. Cumhurbaşkanı Erbil ve Bağdat’ta bu konuyu da gündeme getirmiştir.
Bağdat Yönetiminin diğer bir sıkıntısı çölleşme tehlikesi altındaki Irak’a gelen Dicle ve Fırat sularının Türkiye’de kurulan baraj ve termik santraller nedeniyle azaltması, bunun da kuraklık nedeniyle çiftçilerin göç etmesine sebep olmuş. İki ülke arasında geçerli bir su anlaşmasının bulunmaması sıkıntıyı daha da arttırmış. Bu ziyaret sırasında su konusunun da gündeme geldiği ve yakın bir gelecekte ele alınacağı konusunda anlaşıldığı resmi kaynaklardan gelen haberler arasında.
Steinmeier’ın Türkiye ziyareti
Alman sermayesi ile İstanbul Mekke arasında yapılan İstanbul-Hicaz Demiryolu halka “Kutsal Topraklarla İstanbul’u birleştirme” projesi olarak anlatılırken esas amacının bu topraklarla ticari ilişkilerin arttırılması olduğu saklanmıştı. Tarihin garip bir rastlantısı diyelim 22 Nisan 2024’de, Cumhurbaşkanı Erdoğan Hicaz Demiryolu güzergahındayken İstanbul’da, yine bir Alman mimar tarafından inşa edilen Sirkeci Garını Almanya Cumhurbaşkanı W. Steinmeier ziyaret etti.
Almanya Cumhurbaşkanının bu ziyaretinin gerçekleşme şekli sırrını henüz korurken Cumhurbaşkanı Steinmeier’ın İstanbul, Ankara ve Gaziantep Belediye Başkanlarına birer yazı yazarak kendilerini ziyaret etmek istediğini basın ve yayın organlarına yapılan açıklamalardan öğrendik. Aslında Almanya Cumhurbaşkanı Türkiye’deki demokrasi uygulamalarını ağır bir şekilde eleştirmesi ile tanınmakta.
Ziyaret konusunda yaptığım araştırmada, resmi kaynaklarımdan aldığım bilgilere göre ziyaret talebi Almanya’dan gelmiş Türkiye de bu talebi cevapsız bırakmayıp Cumhurbaşkanını davet etmiş. Resmi gerekçe olarak da Türkiye ve Almanya arasındaki diplomatik ilişkilerin 100.yıldönümü.
Almanya’nın da ulusal yemeği sayıldığı açıklanan döneri makinasıyla birlikte bunu yıllardır yapan Arif Keleş isimli iş adamı ve aşcıyı da heyetinde getiren Steinmeier’ın bu ziyareti Cumhurbaşkanı oluşundan beri Türkiye’ye yaptığı ilk ziyaret olması bakımından önemli. Bu ziyarette Steinmeier’ın verdiği yemekte ikram edilen dönerle “Döner Diplomasisi” kavramı da siyasi tarihe girmiş oldu.
İsrail karşıtlarının protestosuna da göz yumulduğu görülen ziyaretin en önemli kısmı kanaatimce Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş ile Steinmeier’in yaptığı görüşmeler oldu. Hatta bu görüşmeleri Almanya’nın geleceğe yatırımları olarak da yorumlayanlar var. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) rakamlarına göre Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı 21,9 milyar Dolar, Almanya’dan ithalatı 28,7 milyar Dolar. 2023 ticaret hacmi 50,6 milyar Dolar. Bunun 60 milyar Dolara çıkarılması Türk tarafınca belirtildi.
Sirkeci Garı iki ülke arasındaki yakın bağı temsil etmesi bakımından önemli.14 Ekim 1917’de, Kayzer II. Wilhelm Osmanlı İmparatorluğunu ziyareti sırasında Sultan Mehmet Reşat tarafından bu Garda karşılanmıştı. Almanya’ya giden gurbetçilerimiz ise 1960’larda bu Gardan yola çıkmışlardı. Osmanlı İmparatorluğu sırasında bugün Gümüşsuyu’nda Başkonsolosluk olarak kullanılan Alman Büyükelçiliği döneminin en gösterişli yapılarından olmuş. Aynı şekilde Tarabya’daki Alman yazlık ikametgahı ve arkasındaki geniş arazi 1880 yılında II. Abdülhamit tarafından Alman İmparatorluğuna hediye edilmişti. Köşk bugün Türk -Alman Diyalog Evi olarak toplantı ve konferanslar için kullanılmaktadır. 18 hektarlık bahçesinde Osmanlı dönemine ait mermer çeşmeler ile I. Dünya savaşında ölen Alman askerlerin mezarları bulunmaktadır. 2005’de davetli olduğum bu yazlık köşkün içindeki antikalara hayran olmuştum. Almanlar hem bahçeyi hem köşkü çok iyi korumuşlar diye düşünmüştüm. Yeri de çok güzel bir zamanlar manastır olan daha sonra Hazineye devredilen bugünkü Huber Köşkünün yanındaki bu bina ve bahçesi Tarabya’nın en güzel mekanlarından.
Erdoğan’ın ABD ziyareti
9 Mayıs 2024’de, ABD’ye resmi bir ziyarette bulunması beklenen Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın bu ziyareti konusunda her iki taraftan da henüz bir açıklama yapılmadı. Ziyaretin gerçekleşmesi için hummalı bir çalışmanın Türk tarafınca yürütüldüğü gelen haberler arasında.
Sonuç
Barışın tesisi için görüşmeler sürerken 24 Nisan 2024 akşamı HAMAS’ın silahlı kolu olan Kassam Tugayları Komutanı Ubeyde İsrail’e karşı girişimlerin arttırılması çağrısında bulundu. Ubeyde, Ürdün halkına da İsrail’e karşı seslerini yükseltmelerini istedi.200 gündür süren İsrail saldırılarında yaklaşık 35.000 kişinin ölmesi büyük bir trajedi. İsrail ise bu katliamı ile unutulmayacaklar arasındaki yerini aldı. İnsanlığın istediği ise bu dramın biran önce sona erdirilmesi ve bölgesel büyük bir savaşın çıkmasının önlenmesi.
104 üncü yıldönümünü kutladığımız TBMM’in açılışı ile simgelenen Ulusal Egemenlik ve yarınlarımızın güvencesi Çocuklarımızın Çocuk Bayramını içtenlikle kutlarım.