Fiyat artışının önlenemediği ürünlerin başında da temel ihtiyaç maddeleri olan gıda ürünleri geliyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Nisan ayında tüketici enflasyonu yıllık yüzde 69,80 ile bu yılın en yüksek seviyesine çıktı. Nisan 2023’te yüzde 2,39 olan aylık enflasyon, hükümetin mücadele programına rağmen bu yılın aynı ayında daha yüksek yüzde 3,18’e çıktı. Yıllık yüzde 69,80’lik tüketici enflasyonunun yüzde 18,21’lik kısmı gıda, yüzde 12,08’i ulaştırma, yüzde 8,43’ü konut, yüzde 7,85’i lokanta ve otel fiyatlarındaki artışlardan kaynaklanıyor. Fiyatı en fazla artan ürünlerin başında gıda gelirken dar gelirlinin enflasyonu daha da yüksek. Pazar yerleri ile manav ve market raflarında yerini alan sezonun meyveleri dut, kiraz, çilek, erik, çağla gibi ürünlerin fiyatları cep yakıyor.
Türkiye’de gıda ürünlerinde fiyat artışları önlenemezken, dünyada fiyatlar düşüyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün verilerine göre Nisan 2024 ayında, global gıda fiyatları endeksi geçen yıla göre yüzde 7,4 düşüş yaşadı. Fakat, Türkiye’de Nisan ayında gıda enflasyonu yüzde 68,5 oldu. Bu, ortalama gıda enflasyonunun yüzde 6,7 olduğu OECD’nin (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) neredeyse 10 katına işaret eden bir veri.
DİSK-AR’ın TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre resmi gıda enflasyonu ortalama yüzde 68,5 olarak gerçekleşirken emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 84,1 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 78,1 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 89,5 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 107,6 olarak gerçekleşti.
Yüksek gelir gruplarının daha düşük gıda enflasyonu hissettiği görülüyor. Dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 65,5 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 49,9 oldu. Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 107 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 50 oranında kaldı. Bu durum enflasyonun gelir gruplarına, farklı toplumsal kesim ve sınıflara göre önemli ölçüde farklı hissedildiğini ortaya koyuyor.
Resmi verilere göre 2005’ten bu yana ortalama fiyatlar 22,1 kat, gıda fiyatları ise 32,4 kat arttı. Öte yandan son yıllarda gıda enflasyonu ile genel enflasyon arasındaki fark açılmaya başladı. Nisan 2005’te TÜFE’yle aynı seyreden gıda fiyatları endeksi Nisan 2024’te TÜFE’nin 1.030 puan (yüzde 46,6) üstüne çıktı.
Üretimdeki fiyatlar da yükseliyor
Gıda ürünlerinin fiyatlarını belirleyen en önemli göstergelerden biri olan Tarım ÜFE de yükselişte. Geçtiğimiz yıl Ağustos ayında yüzde 76 ile tavan yapan üreticinin enflasyonu, baz etkisiyle kademeli olarak Aralık ayında yüzde 50.5 oranını görürken bu yılın başından itibaren yeniden yükseliş trendine girdi ve mart ayında 61.9’a fırladı.
*******
BAKIRLIOĞLU: CANLI HAYVAN VE ET İTHALATI REKORA DOĞRU KOŞUYOR
CHP Manisa Milletvekili Vehbi Bakırlıoğlu etin ve canlı hayvan ithalatının rekora koştuğunu belirterek, “1 kilo kuşbaşı etin kilosu 724 TL’ye, 1 kilo kıymanın kilosu 660 TL’ye yükseldi. Emeklinin sofrasına et koyması hayal oldu” dedi.
2018 yılında canlı hayvan ve et ithalatında rekor kırıldığını hatırlatan Bakırlıoğlu “O dönemin Tarım Bakanı Bekir Pakdemirli ‘paramız var ki alıyoruz’ demişti. Rekorların kırıldığı 2018 yılında canlı hayvan ithalatı 1 milyar 767 milyon dolar, et ve et ürünleri ithalatı ise 325 milyondu. Zaman içerisinde canlı hayvan ve et ithalatı düştü. Öyle ki 2022 yılı canlı hayvan ithalatı 180 milyon dolara, et ve et ürünleri ithalatı ise 145 milyon dolara gerilemişti” diye konuştu.
Milyon dolarlar ele gidiyor
2023 yılında işin içinden çıkamayan iktidarın tekrar ithalat silahına sarıldığını belirten Bakırlıoğlu, 2023 yılı canlı hayvan ithalatı bir önceki yıla göre 7 kat artarak 1 milyar 195 milyon dolarla rekoru zorladığına dikkat çekti. “2024 yılında yeni rekor mu geliyor” diye soran Bakırlıoğlu, 2024 yılı ilk üç ay ithalat rakamlarındaki vahamete dikkat çekti. Bakırlıoğlu, “Bu yılın rakamlarına baktığımızda yeni rekorların geleceğini üzülerek görüyoruz. 2024 ile 2023 yılı İlk üç ay rakamlarını kıyasladığımız zaman 2023 yılı ocak-mart dönemi 166 milyon dolarlık canlı hayvan ithal edildiğini ancak 2024 aynı dönemde 173 milyon dolara çıktığını görüyoruz” ifadelerini kullandı.
“Dar gelirli etin tadını unuttu”
Bakırlıoğlu, 2023 yılının ilk üç ayında 30 milyon dolar, yılın tamamında 363 milyon et ithalatı yapılmışken 2024 yılı ocak-mart et ithalatı rakamlarının 144.5 milyon doları bulduğunu kaydetti. Sadece mart ayı ithalatının 77 milyon dolar olduğunu belirten Bakırlıoğlu, “2022 yılının tamamında 145 milyon dolarlık et ithalatı yapıldığı göz önüne alındığında 2024 yılında et ithalatının tarihi rekoru kıracağından şüphe yok” dedi.
Et ve canlı hayvan ithalatı rekora koşarken dar gelirlinin tadını unuttuğunu dile getiren Bakırlıoğlu şunları söyledi: “1 kilo kuşbaşı etin kilosu 724 TL’ye, 1 kilo kıymanın kilosu 660 TL’ye yükseldi. 17 bin lira asgari ücret alan, 10 bin lira sefalet ücretine mahkum edilen emeklinin sofrasına et koyması hayal oldu. Et ve Süt Kurumu’nun fiyatlarına yüzde 25 zam yapmasıyla birlikte dar gelirlinin sofrasına bir parça et koyma umudu kalmadı. Yanlış tarım politikaları hayvancılığı bitirme noktasına getirdi.”
YEMEKLİ DÜĞÜNLER TARİHE KARIŞIYOR
Türkiye Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu Başkanı Hüseyin Bozdağ, düğün sahiplerinin et yemeği istediği takdirde yemek fiyatının 800 liraya çıktığını belirtti. Düğün ve nikah törenlerinde sunulan yemek hizmetinin şimdilik 350 ile 650 lira bandında değiştiğini aktaran Bozdağ, “Düğün sahipleri et yemeği isterse fiyat 800 liraya çıkıyor. Tavuk yemeği istenirse 600 liraya düşüyor. İnsanlar bu ekonomik şartlarda ucuz olduğu için genellikle tavuk tercih ediyor” dedi.