2002 yılından beri iktidarda olan AKP, 22 yıl sonra belediyelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) olan borçlarını gündeme taşıdı. Muhalefete göre, sokak köpekleri yasası ile belediyelere büyük sorumluluk yükleyen iktidar, SGK borçlarını da kaynaktan tahsil eme yoluna gitmekle “belediyelerin vatandaşa hizmet etmeninin önünü kesmeye” çalışıyor. 31 Mart yerel seçimlerinde çıkan tabloya göre, Türkiye nüfusunun yüzde 74’e yakını muhalefet partileri tarafından yönetiliyor. CHP, Genel Başkanı Özgür Özel, konuyu “Mali darbe” olarak değerlendirdi.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, AKP’nin grup toplantısında CHP’li belediyelere seslenerek “Belediyelerin borçlarıyla ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığımız kaynağında bu borçların tahsiline başlayacaktır. Öyle 25 kuruşa simit yok” ifadelerini kullanmıştı.
Erdoğan, partisinin Rize’de düzenlenen açık hava toplantısında ise bakanlığın belediyelere borçların tahsilatı için bildirimler göndermeye başladığını belirterek, “Bunların borç ödeme gibi bir alışkanlıkları yok. Eski genel başkanları da genel müdürlüğü döneminde SSK’yı batırmıştı. Belediye başkanları, Kılıçdaroğlu’nun kötü mirasını aynen sürdürüyor. Dans gösterisine, vals gösterisine gelince para var. Gazetecilere Roma turu yaptırırken para var. Ancak SGK’ya borç ödemeye gelince, yetimin, emekçinin hakkını ödemeye gelince para yok” dedi.
Erdoğan’ın ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Türkiye genelinde belediyelerin toplam SGK borcunun 96 milyar liraya ulaştığını ilk beş sırada yer alan belediyelerin tümünün CHP tarafından yönetildiğini açıkladı. Işıkhan, “Bu borçların yüzde 67,7’si tek başına CHP’li belediyelere ait” ifadesini kullandı. Işıkhan’ın “ilk beş” diye açıkladığı belediyelerin İzmir hariç tümü daha önce AKP tarafından yönetiliyordu. İstanbul, Ankara ve Antalya, 2019 yılında AKP’den CHP’ye geçmişti.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın açıklamalarının ardından, SGK’ya borcu olan belediyelere tahsilat için yazı gönderilmeye başlandı. Bu belediyelerden biri olan Mersin Büyükşehir Belediyesi’nin banka hesaplarına haciz konulduğunu, başkan Vahap Seçer açıkladı. Secer, Seçer, “Mesele üzüm yemek değil, SGK’nın borçlarını tahsil etmekten öte bağcı dövmektir. CHP’li belediye başkanlarını sıkıntıya sokmak, hizmet yapamaz hale getirmektir. Yapılandırma bekliyorduk, elimiz ayağımız bağlandı” dedi
“Zamanlaması manidar”
22 yıldır iktidarda olan Erdoğan’ın, belediyelerin borçlarını ilk kez gündeme getirmesini, muhalefet partileri “manidar” buluyor ve 31 Mart’ta yapılan seçimlerde alınan sonuca dikkat çekiyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) sonuçlarına göre 2023 yılı sonu itibarıyla Türkiye’nin nüfusu 85 milyon 327 bin. Yerel seçim sonuçlarına göre yerelde bu nüfusun yüzde 73.59’u muhalefet partileri tarafından yönetilecek. Buna göre CHP’nin kazandığı 35 belediyede yaşayan kişi sayısı 52 milyon 900 bin 730, bunların toplam nüfusa oranı ise yüzde 61.96’ya karşılık geliyor. DEM Parti’nin kazandığı belediyelerin nüfusu 6 milyon 972 bin ve toplam içindeki payı yüzde 8.17 düzeyinde. Yeniden Refah Partisi yüzde 3.09’a karşılık gelen 2 milyon 634 bin kişinin yaşadığı 2 ili yönetecek. İYİ Parti’nin yöneteceği Nevşehir’de 315 bin 994 kişinin yaşarken, bunların toplam nüfus içindeki oranı yüzde 0.37 seviyesinde.
Cumhur İttifakı içindeki en büyük parti olan AKP’nin yöneteceği illerdeki toplam nüfus 19 milyon 243 bin 314 ve bunların toplam nüfus içindeki payı yüzde 22.54 olarak hesaplanıyor. MHP’nin kazandığı belediyelerde 2 milyon 304 bin 334 kişi yaşıyor ve bunların toplam içindeki payı yüzde 2.70 düzeyinde. Cumhur İttifakı’nda yer alan BBP’nin kazandığı Sivas’ın nüfusu 650 bin 401 ve Sivas’ın nüfus içindeki payı yüzde 0.76 olarak ölçüldü.
Yerelde Türkiye nüfusunun yüzde 74’e yakın kısmı muhalefet partilerinin belediyeleri tarafından yönetiliyor. Muhalefet bu nüfus oranına dikkat çekerek, iktidarı geçmiş yılların vergi borçlarını tahsil etme yoluna giderek belediyelerin halka hizmet etmesini engellemekle eleştiriyor.
*******
Özel: ‘Yemeği Gökçek yedi, ‘hesabı Yavaş ödesin’ diyorlar
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Erdoğan ve Işıkhan’ın açıklamalarına sert tepki gösterdi. “Türkiye’nin en borçlu belediyeleri AK Parti’den CHP’ye geçen belediyelerdir” diyen Özel, “Bu bir mali darbe girişimidir. Milletin seçtiklerini hizmet edemez noktaya getirmek, geçmişten gelen borçları faiziyle tahsilata koymak, onlara hizmet ettirmemek, milleti yönetilmeyen bir belediyeye mahkum etmeye çalışmak mali bir darbe girişimidir” ifadelerine yer verdi.
Özel, şunları söyledi: “Denizli Belediyesi, Balıkesir Belediyesi, Bursa Belediyesi en borçlu 5 belediyeden 3’ü. Resmen bize enkaz devrettiler. Şimdi Recep Tayyip Erdoğan’ın, Sayın Erdoğan’ın talimatıyla, CHP’li belediyelere mali darbe girişiminde bulunuluyor. Maksat şu, darbe nedir, milletin seçtiğinin millete hizmet etmesine engel olup onu bertaraf etmeye çalışmaktır. Bunu tankla topla yaparsan silahlı darbe olur, askeri darbe olur. YSK kararıyla yaparsan adli yargı darbesi olur. Şimdi maliye eliyle yapıyorsun. Seçilenin milletine hizmet etmesine engel olmaya çalışıyorsun.
Tayyip Bey, ‘Yemeği bizim AKP’liler yedi hesabı şimdi siz ödeyeceksiniz. Hem bu dönemi ödeyeceksiniz, hem geçmişi temizleyeceksiniz’ diyorsun. Bu sayede umudu şu, ‘Hizmet aksayacak, vatandaş CHP’ye oy verdiğine pişman olacak. Genel seçimlerde CHP’yi iktidar yapamayacağız.’ Bak, cevap veriyorum. Çok beklersin. Parayı yollamayayım, çöpleri toplamasınlar. Parayı yollamayayım, hizmet yapamasınlar. Bak biz buraya mazeret üretmeye gelmedik.
CHP lideri Özel, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’ni ziyareti sırasında ise şu ifadeleri kullandı: İktidar ‘biz bu belediyeleri nasıl çalıştırmayız’ diye düşünüyor. Ankara’nın vergi borcunu şişiren Melih Gökçek… Adam tek bir kuruş ödememiş ki. Daha önce belediyeler AKP’deyken borçlarını ödememiş çünkü onlara af çıkarılmış. Şimdi de yıllardır yapmadıklarını yapıyorlar. Belediyeleri CHP aldı diye ‘faizini ödesin’ diyorlar. Yemeği Melih Gökçek yedi hesabı Mansur Yavaş ödesin diyorlar.
Saygı gösterecekleri yerde mali yönden elimizi kolumuzu bağlayacaklar, hizmet edemez hale getirecekler ve ‘CHP hizmet etmiyor görüyor musunuz’ diyecekler. Millet bunu görmeyecek mi? Kötülükle siyaset olmaz. Millet askeri darbenin, yargı darbesinin karşısında durduysa bunun da durur. Millet aksatanı da hizmeti yapanı da biliyor.
*******
CHP’li belediyelerin borçları ne kadar?
CHP Genel Başkan Yardımcısı Burhanettin Bulut, düzenlediği basın toplantısında belediyelerin borçlarıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Bulut, yerel seçimler öncesinde belediyeleri devralan başkanların eskiden kalma borçları binalara astığını hatırlatarak, borçların çoğunlukla önceki AKP’li ya da MHP’li belediyelerden kalan borçlar olduğunu, CHP’li belediyelerin farklı yollarla ödemelerini yapmaya çalıştığını kaydetti.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi örneğini veren Bulut, sözlerini şöyle sürdürdü: “Geçen dönemki İstanbul seçimlerini hazmedemeyen anlayış sürekli belediyeye aktarılan kaynakları kesmeye çalıştı. Kredileri engellemeye çalıştılar, önemli projeler imzalanmadı. Ardından pandemi ve bir de büyük deprem geldi. Sonuçta ekonomik olarak herkes gibi belediyeler de etkilendi. Mevcut kaynaklar yetmez iken (süreç) daha da zor hale geldi.”
CHP’li Bulut’un paylaştığı bilgi notuna göre belediyelerin borç istatistikleri şu şekilde:
Sayıştay’a (Sosyal Güvenlik Kurumu 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu’na) göre; belediyelerin, bağlı kuruluşlarının ve şirketlerinin SGK’ya 2022 yılı sonu itibarıyla toplam borcu 38 milyar 669 milyon 506 bin 685 TL. Son verinin 2022 yılında yayımlandığı belirtiliyor. Sadece belediyelerin SGK’ya olan toplam borcu ise 14 milyar 699 milyon 406 bin 956 TL.
Bulut’un verdiği bilgiye göre AKP’den CHP’ye geçen büyükşehir belediyelerinin borç tablosunda Bursa 670 milyon, Balıkesir 90 milyon, Denizli ise 28 milyon borca sahip.
İktidarı “bir önceki seçimlerden beri özellikle İstanbul’daki hazımsızlığı sürdürmekle” suçlayan Bulut şöyle konuştu: “Belli ki yine kaynakları kesmeye çalışacaklar, devlet kurumlarıyla belediyelerin çalışmasına engel olacaklar. Ancak bunu geçen dönem denediler, biz oylarımızı artırdık, hizmette de hiçbir eksik yapmadık. Cezalandırılan belediye başkanı değil, vatandaş olacak. Yani çöp toplanmıyorsa diğer hizmetleri yapılamıyorsa bunun sebebi merkezi hükümet olacak.”
*********
Milyonlarca köpek barınaklara nasıl sığacak?
Mali açıdan belediyeleri zor durumda bırakan bir başka konu ise sokak hayvanlarına yönelik yapılan düzenleme. TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaşan düzenleme, belediyelere barınak zorunluluğu yanı sıra kuduz, bulaşıcı hastalık veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olan hayvanların veteriner hekimin kararı ile ötanazi yapılması yetkisi verildi.
Hali hazırda 2004 yılında yürürlüğe giren 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’na göre, hayvan bakımevleri hayvanları kısırlaştırmak, aşılamak ve rehabilite etme görevlerini üstleniyor. Belediyelerin sorumluluğunda olan bu merkezler, tedavi edip bakımlarını yaptıkları hayvanları aldıkları yere geri bırakmakla yükümlü.
TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı Vahit Kirişci, Meclisteki kanun teklifi üzerinde yapılan görüşmeler sırasında Türkiye’deki barınak sayısının 322, kapasitesinin ise 105 bin havyan olduğunu açıkladı.
Kabul edilen yasaya göre belediyeler 31 Aralık 2028’e kadar hayvan bakımevlerini kurmakla ve mevcut bakımevlerinin koşullarını iyileştirmekle yükümlü olacak. Belediyeler bütçe gelirlerinin binde 5’ini hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon işlemleri yapmak ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilene kadar bakmak için harcayacak. Bu rakam büyükşehir belediyelerinde binde 3 olarak uygulanacak. Bu rakamın üzerindeki harcamaların yüzde 40’ı Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ödenecek.