Dünya yüzeyinin yalnızca üçte birinde don olmaz. Amazon tropikal yağmur ormanlarında, Kongo’da, Afrika’nın Batı sahillerinde Hint-Malezya takımadalarında, Avustralya’nın küçük bir bölümünde ve Ekvatora yakın Pasifik adalarında sıcaklık hiçbir zaman 10-15 derecenin altına düşmez. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı yaz ile kış arasındaki farktan daha fazladır. Bildiğimiz tüm bitki türlerinin neredeyse yarısı sadece burada bulunur. Öte yandan soğuklama denilen birkaç gün için bile olan donun meyve kalitesinde bizim iklimimizde faydalı olduğu bilinir. Bazı meyve ağaçlarının bu soğuk stresine gereksinimi vardır. Bazı bitkiler soğuk birkaç günden sonra sıcak gelince şaşırır ve örneğin kış başında çiçek açar. İmkânım olsa, bir enstitüm ve bolca asistanım olsa kesinlikle iyice anlamak isteyeceğim bir konu olurdu bu soğuk sürenin etkisini derinlemesine araştırmak ve kısa süreli soğukların belki de faydasını araştırıp faydalanmak. Ama yok. O neden ile kendi yapabileceğim kadarını estikçe, yani aklıma geldikçe yapıyorum.
Bu yaz gözlemlediğimi de kısaca yazmak istiyorum. Belki bir genç doğa bilimci, bahçıvan veya ziraatçi okur da faydalanır diye. Kızım temmuz sonunda bahçeye ekeyim diye ABD’den çiçek tohumu (Cosmos) getirdi. Tez canlı olduğumdan 1 Ağustos’ta ektim. Ekmeden bir kısım tohumu on beş dakika kadar buzdolabının derin dondurucusuna koydum. Bir kısmını olduğu gibi ektim. Soğukladığım tohumlar iki gün içinde serpildi. Şimdi, yani eylül başında bir karışı geçtiler. Buzluğa koymadıklarımdan bir verim alamadım ağustos sıcağında. Neticeye şaşırdım. Belki bir anlamı yoktu belki de birkaç donmuş su molekülü veya bir enzimin ucunun parçalanması neticesi ortaya çıkmıştır bu sonuç. Benzer etkiyi farekulağı ektiğim yerde gördüm. Yarım saat kadar derin dondurucu ve tohumların yüzde yirmisi 48 saat içinde patladı. Tabii 5-6 öbek ektiğim çiçek tohumlarının yazın ortasında ve 48 saat içinde açmaları ve hızla boylanmaları tamamen bir tesadüf de olabilir. Bilimsel olabilmesi için çok daha fazla sayıda kontrollü yan yana kümeler yapmak gerek. En azından yazmaya değer buldum. Eğer daha kısa veya uzun bir şoklama ile anlamlı bir başlatıcı etki olursa bu bilhassa ikinci mahsul eken çiftçiler için çok faydalı olabilir. Resimleri var, ilgilenen olursa yollarım. Ağustos başında artık çiçek açmayan gülün dibine 15 kg kadar buz koydum. Gül tekrar çiçek açmaya başladı. Buzu balıkçıdan öğle vakti aldım ve koydum. Belki akşam, güneş battıktan sonra birkaç küp buz da ayni işi görecekti. Buyurun yaz sonu okuyucuma serinletici bir düşünce yürüyüşü.