Resmi verilere göre, 2017 yılı sonunda 3,5 milyona yaklaşan Suriyeli sığınmacı sayısı, 2021 yılı sonunda 3,74 milyona ulaştı. Türkiye’de her yıl 100 binin üzerinde doğum olmasına rağmen resmi verilere göre, Türkiye’deki Suriyeli sayısı bir süredir düşüyor. Kasım 2024 verilerine göre Türkiye’de geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin sayısı, yaklaşık yedi yılın ardından ilk kez üç milyonun altına düştü.
Türkiye’deki Suriyeli nüfusun ne olacağı geleceğe dönük en çok tartışılacak konulardan biri. Özellikle sınır illerinde demografik yapı endişesi arttı. Gaziantep, Hatay, Şanlıurfa ve Kilis’te Suriyeli nüfusun gelecekte daha fazla olacağı dillendiriliyor. Suriyeli sığınmacıların Türkiye siyasetinin başat konularından birisi haline gelmesi ile birlikte Türkiye nüfusunun Araplaşacağına, demografik yapısının değişeceğine dair endişeler her geçen gün artıyor. Türkiye’deki Suriyelilerin oranının gelecekte Türkiye nüfusunun dörtte birine ulaşacağını söyleyen de var, öz yurdumuzda azınlık haline geleceğimizi, Suriyelilerin Türkiye nüfusunu geçeceğini söyleyen de… Zira sınır şehirlerde yaşananlar endişeleri haklı çıkarıyor.
Misafir ve geçici denmişlerdi
Suriyeli sığınmacılar, Türkiye topraklarına ayak bastıkları ilk andan itibaren misafir olarak nitelendirildiler. Kendilerine “geçici koruma statüsü” verilen, yerleştirildikleri kamplara “geçici barınma merkezleri” adı verilen, çocukların eğitim gördükleri okullara “geçici eğitim merkezleri” denilen Suriyeli sığınmacılar beklendiği gibi “geçici” olmadılar. Zaman içerisinde, özellikle 2013 yılı sonrasında kamplarda kalan Suriyeli sığınmacıların oranı azalırken, şehirlerde Türkiye halkı ile iç içe yaşayanların oranı ve sayısı arttı. Kampta yaşayanların oranı 2013 yılında yüzde 94 iken 2023 yılı itibarı ile sayısal olarak yüz binin altına, oransal olarak yüzde 2’ye düştü.
Özellikle Suriyelilerin yoğun olduğu kentlerde kiraların artışı, işsizlik, işçi ücretlerinin düşmesi, sağlık sisteminin üzerine aşırı yük binmesi gibi sorunlar giderek hoşnutsuzluk yaratmaya başladı. Durumdan fayda sağlayan, şikâyet etmeyenler sadece işveren cephesi ve evini, dükkânını fahiş fiyatlara kiraya veren mülk sahipleri oldu.
Tüm illere yayıldılar
Suriyeli sığınmacılar ilk yıllarda daha çok Suriye’ye sınır olan illerde yaşarlarken, artık Türkiye’nin tüm illerinde Suriyeli sığınmacılara rastlamak mümkün. Kilis gibi, açıklanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) nüfusunun yarısından daha fazla oranda Suriyeli nüfusuna sahip bir ilimiz var. Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin gibi Suriyelilerin yoğun olarak yaşadıkları illerin yanı sıra İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa gibi büyük kentler sayısal olarak Suriyelilerin en çok yaşadığı ilk 10 il arasında yer alıyor.
Sayı 3 milyonun altına inmiş
Türkiye’de geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin sayısı, yaklaşık yedi yılın ardından ilk kez üç milyonun altına düştü. Son verileri İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da paylaştı. Yerlikaya, adres tahkikatlarından sonra Suriyelilerin sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye gerilediğini açıkladı. Göç İdaresi’nin en son güncellenen verilerine göre ise bu sayı, 2 milyon 936 bin 252 oldu.
Bu verilere bakıldığında, Türkiye’deki Suriyelilerin sayısının, 2011’den sonraki on yıl içinde arttığı, 2021 yılında 3 milyon 737 bin 639’a ulaştığı görülüyor. Ancak aynı verilere göre bu sayı, 2021’den bu yana, yeni doğumlara rağmen sürekli düşüyor.
Yerlikaya, “2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyelinin geri dönüş yaptığını” belirtti. Sadece 2024 yılı içinde ise 114 bin 83 Suriyelinin ülkesine geri döndüğünü söyledi.