Berkeley Üniversitesinden Paul Piff’in Monopoli deneyi zenginlik ve gücün insan davranışları üzerindeki etkisini incelemek için tasarlandı. Sonuçları 2013 yılında Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) adlı akademik dergide yayımlandı.
Deney
Piff ve ekibi, iki oyuncunun rastgele farklı başlangıç koşullarıyla Monopoly oynadığı hileli bir oyun düzenledi:
“Zengin” oyuncu: İki kat daha fazla para ile başlıyordu. İki zar atıyor, dolayısıyla tahtada daha hızlı ilerliyordu. “Başlangıç” noktasından geçtiğinde çift maaş alıyordu. “Fakir” oyuncu:
Yarısı kadar para ile başlıyordu. Tek zar atıyor, dolayısıyla daha yavaş ilerliyordu. “Başlangıç” noktasından geçtiğinde yarı maaş alıyordu. Deneklerin oyun sırasındaki davranışları gizli kameralarla kaydedildi.
Bulgular
Zengin oyuncular daha baskın ve kibirli hale geldi. Oyunda avantajlı olanlar giderek daha yüksek sesle konuşmaya, agresif hareketler yapmaya ve piyonlarını tahtaya sertçe koymaya başladılar. Başarılarını şansa değil, kendi yeteneklerine bağladılar ve avantajlı olduklarını unutmuş gibi davrandılar. Zengin oyuncular empatiyi kaybetti. Oyunun başında herkes kuralların adaletsiz olduğunu kabul ediyordu, ancak oyun ilerledikçe avantajlı oyuncular bunu görmezden gelmeye başladı. Fakir oyuncuların sıkıntılarıyla ilgilenmediler, hatta bazen onları küçümsediler. Kısa sürede güç sarhoşluğu yaşandı. Sadece 15 dakika içinde, zengin oyuncular hak etmedikleri bir avantajı doğal bir üstünlük gibi görmeye başladı. Oyun sonrasında, zaferlerinin hileli sisteme değil, kendi stratejilerine bağlı olduğunu düşündüler.
Ana sonuç
Bu deney, zenginlik ve gücün insanları daha bencil ve duyarsız hale getirdiğini gösterdi. Üstelik bu değişim, tamamen rastgele verilmiş bir avantajla bile çok kısa sürede gerçekleşti.
Paul Piff daha sonra gerçek hayatta da benzer eğilimler olduğunu gösterdi. Zengin insanlar, trafiği ihlal etme, bağış yapmama ve daha az paylaşımcı olma eğiliminde oluyor. Biz bunu Zekeriya Öz’lerde de görmedik mi? Her darbe sonrası bir makam arabası verilen profesörlerde, Zenginlerde bu aşikâr değil mi? Küresel Batı’nın Küresel Güney’e davranışı aynen böyle değil mi? Aman amacım zenginlere taş atmak değil sadece homo perfidus confusus anlama süreci. Zengin dediğinizin 90 milyonu olunca mı zengin? 900 milyon olunca mı? O garibi de anlamaya çalışalım 900 milyon el hak zengin. Her TC vatandaşına 10 TL verse beş parasız kalır. ON TL verdiği insanlardan çoğu da sağ ol bile demez hatta arkasından küfreder. Bu eğlenceli deneyden haberdar olmamı sağlayan Behçet Yalın Özkaya’ya Kalk Çalış Başarısız Ol! Kitabından dolayı da tebrik ederim. Tavsiye ederim alın okuyun çok eğlenceli!