Covid-19 ikinci dalganın sonbaharla beraber başlayacağı öngörüsü, salgının özellikle kuzey yarımkürede kış mevsiminde nasıl bir seyir izleyeceği merak ediliyor. “Daha fazla mı yayılacak” endişesini gündeme getiriyor.
BBC Sağlık ve Bilim Muhaberi James Gallagher, bu konuyu araştırdı. Gallagher’in haberine göre, Coronavirüs dışında, bildiğimiz nezle semptomlarına neden olan dört farklı Covid-19 türü daha var. Bunlar kışın daha kolay yayılıyor. Bunun dışında influenza, rinovirüs ve solunum yollarını etkileyen RSV virüsü kışın yaygınlaşıyor. Kışın kapalı ortamda daha fazla bulunuyoruz; pencereler kapalı olduğundan havalandırma da daha az. Tüm bu faktörler coronavirüsün yayılmasına neden oluyor.
Kışın coronavirüste 2. dalganın yanı sıra grip enfeksiyonlarının da yaygınlaşması yönünde endişeler var. Ancak bu konuda net bilgi yok ve normal kuralların ne kadarının geçerli olacağı henüz bilinmiyor. Coronavirüs salgını nedeniyle alınan önlemler (sık el yıkama, maske, sosyal mesafe, evden çalışma vs.) diğer virüslerin yayılmasını da etkileyecektir. Hong Kong’da salgın sırasında uygulanan kısıtlamalar nedeniyle grip salgınının da azaldığı, şu an kış mevsimini yaşayan Avustralya’da grip salgınının neredeyse hiç olmadığı veya normalden geç başlayacağı görülüyor.
Ancak kuzey yarımkürede de aynı şeyin olacağı beklentisine girmek tehlikeli olur. Grip mevsiminde uygulanan kısıtlamalar, okulların kapatılması ve uçuşların sınırlanması grip salgınında etkili olurdu. Ancak şu an kuzey yarımkürede birçok ülke kısıtlamaları gevşetmiş bulunuyor. Prof. Barclay, “Sosyal mesafe grip vakalarını azaltmış olabilir, ama buna bel bağlayamayız” diyor.
Virüsler karıştığında ne olur?
Bilim çevrelerinde en çok merak edilen konulardan biri coronavirüsün kışın diğer virüslerle ne şekilde etkileşim göstereceği sorusu. Solunum yollarını etkileyen virüsler vücutta aynı bölgeleri enfekte etmek üzere programlanmış: Burun, boğaz ve akciğer hücreleri. Bu durum virüsler arasında rekabete yol açabilir. Araştırmalar, bir viral enfeksiyonun bir diğerini devre dışı bıraktığını gösteriyor. Örneğin, 2009’da yayılan bir rinovirüsün Avrupa’da domuz gribini geciktirmiş olabileceği düşünülüyor.
Aşı, Dünyada kasım, Türkiye’de mart- nisan
Dünya geneli süren koronavirüs salgınına karşı birçok ülke aşı çalışması yürütüyor. Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Ateş Kara, araştırmalara ilişkin umut veren bir açıklama yaptı. Türkiye’de, sürecin laboratuvar tarafında olumlu ilerlemeler olduğunu, hayvan deneyi aşamalarına gelindiğini belirtti. Ateş Kara, Covid-19 aşı çalışmalarında dünya geneli ilk doz uygulamalarının kasım gibi başlayabileceğini söyledi. Türkiye içinse mart ve nisan aylarını işaret etti. Kara, “Uluslararası çalışmalar biraz daha ileri seviyede, insan düzeyine geldi. İngiltere’dekiler belli noktaya geldi ve insan çalışmalarında büyük gruba başladı. ABD’de de önümüzdeki hafta büyük çaplı insan çalışmalarına başlanacak. Sonuç alınması büyük olasılıkla Kasım’ı bulacak. Çok sayıdaki insan çalışmasıyla aşının üretimi başlıyor. Olumlu yürüdüğü anda Kasım gibi ilk doz uygulamaları dünya geneli başlayabilir. Ülkemize gelmesi Mart-Nisan’ı bulabilir. Türkiye girişimlerde de bulunuyor. Gönüllü olabileceklerle aşıların bizde de uygulanması Kasım’da gerçekleşebilir” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Kara bir de şu noktaya dikkat çekti: “Tünelin ucundaki ışık diyebiliriz ama aşı olsak bile belki zatürreden ölümden koruyacak fakat virüs vücudumuza girebilir. Başkasına bulaştırmamızı önlemede yeterli kalmayabilir. O nedenle bugün de, aşının olduğu dönemde de bizim mesafe ve maske konusunda dikkatli olmamız gerekecek.”